درمان لکه های ماه گرفتگی و خال های مادر زادی با لیزر
ماه گرفتگی لکه‌هایی روی پوست است که از همان بدو تولد روی پوست مشخص است یا مدت کوتاهی پس از تولد ایجاد می‌شود. درصد قابل توجهی از نوزادان روی پوستشان لکه‌های ماه گرفتگی دارند. ماه گرفتگی‌های مادرزادی عروقی، لکه‌های قرمز، صورتی یا ارغوانی رنگی هستند که علت ایجاد آنها وجود مشکلی غیر عادی در رگ‌های زیر پوست است. برخی نوزادان لکه‌های مادرزادی رنگی دارند که معمولاً قهوه‌ای است و در اثر تجمع سلول‌های رنگدانه‌ای به وجود می‌آید. لیزرتراپی درمانی موثر برای از بین بردن لکه‌های ماه گرفتگی است.
انواع لکه مادرزادی
لکه‌های مادرزادی انواع گوناگونی دارد که در ادامه هفت نوع شایع آن را توضیح می‌دهیم.
لکه‌های شیر قهوه
این نوع لکه بیضی شکل و به رنگ قهوه‌ای کمرنگ یا شیر قهوه است و به همین دلیل لکه شیر قهوه‌ای نامیده می‌شود. این لکه‌ها یا مادرزادی است یا مدت کوتاهی پس از تولد ایجاد می‌شود. این لکه به مرور زمان و در گذر عمر محو نمی‌شود. برخی افراد فقط یک یا دو لکه شیر قهوه دارند، هر چند احتمال دارد تعداد این لکه‌ها بیشتر باشد.
خال ملانوسیت مادرزادی
احتمال تشکیل این لکه در هر نقطه‌ای از بدن وجود دارد، در 15% موارد لکه‌ها روی سر و گردن ایجاد می‌شود. افراد با پوست روشن معمولاً لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای روشن دارند، حال آن که لکه‌های افراد با پوست تیره‌تر معمولاً سیاه است. این لکه‌ها شکل نامنظم دارند و صاف یا برآمده و برجسته‌اند و معمولاً خال‌هایی نسبتاً بزرگ به رنگ قهوه‌ای یا سیاه هستند.
لکه مغولی
این لکه‌های آبی خاکستری معمولاً در افراد با پوست تیره دیده می‌شود. لکه مغولی شبیه به کبودی است و روی کمر یا باسن ایجاد می‌شود و تا سن 4 سالگی محو می‌شود. این لکه کاملاً بدون خطر است.
همانژیوم
همانژیوم لکه‌ی قرمز و برجسته‌ای، مانند لکه توت فرنگی است. اکثر همانژیوم‌ها در ابتدا کوچک و صاف‌اند و به هیچ وجه نمی‌توان گفت که آیا لکه بعدها بزرگتر می‌شود یا خیر. همانژیوم ظرف چهار تا پنج ماه نخست زندگی نوزاد به سرعت رشد می‌کند، سپس رشد آن آهسته می‌شود و در بسیاری از موارد در نهایت محو می‌شود. پوست در بعضی موارد کشیده یا بدشکل می‌شود، به ویژه اگر لکه بزرگ باشد.
خال تلانژیتاتیک
خال تلانژکتاتیک که لکه ماهی سالمون یا لک‌لک نیز نامیده می‌شود، در اثر انبساط مویرگ‌ها ایجاد می‌شود و پوست را به رنگ قرمز روشن درمی‌آورد. لکه سالمون روی صورت، بوسه فرشته و روی پشت گردن، ایجاد می‌شود. بوسه فرشته معمولاً پس از چند سال محو می‌شود و گاهی پس از مدتی، هنگام گریه کردن کودک دوباره مشخص می‌شود. لکه لک‌لک معمولاً باقی می‌ماند، اما معمولاً مو روی آن را می‌پوشاند.
لکه شرابی
لکه‌های قرمز یا ارغوانی رنگی است که معمولاً روی صورت ایجاد می‌شود، هرچند گاهی در دیگر قسمت‌ها نیز به چشم می‌خورد. علت لکه شرابی خونریزی غیرعادی رگ‌ها در ناحیه مرتبط است. از هر هزار نوزاد تقریباً سه نوزاد لکه شرابی دارد. لکه شرابی در اندازه‌های مختلف، از چند میلی متر تا چند سانتی متر ایجاد می‌شود.
لکه نقره‌ای
لکه نقره‌ای ارثی است و دسته مو نقره‌ای رنگی نیز معمولاً در سمت راست یا چپ در محل اتصال پیشانی به خط مو وجود دارد. معمولاً دیگر اعضا خانواده نیز لکه نقره‌ای دارند.
علل
متخصصین به درستی از علت ایجاد لکه‌های مادرزادی روی پوست برخی نوزادان اطلاع ندارند. با این حال اکثر متخصصین معتقدهستند که لکه‌های عروقی ارثی نیست. تصور می‌شود که تجمع تعداد بسیار زیادی از سلول‌های تشکیل دهنده پوشش داخلی رگ‌های نوزاد عامل ایجاد لکه توت فرنگی باشد. در بعضی موارد نیز به نظر می‌رسد که تکه کوچکی از جفت، در ابتدای بارداری داخل بدن جنین در حال رشد گیر کرده باشد. اگر عصب‌های کنترل کننده‌ی اتساع (گشاد شدن) یا انقباض (تنگ شدن) مویرگ‌ها آسیب دیده باشد، احتمال دارد که لکه‌های شرابی ایجاد شود، به ویژه اگر مویرگ‌های یک ناحیه برای همیشه گشاد شده باشد. لکه سالمون نیز در اثر تجمع مویرگ‌ها زیر پوست شکل می‌گیرد. برخی متخصصان بر این باور هستند که شماری از پروتئین‌های تولید شده توسط جفت در دوران بارداری احتمال ایجاد بعضی از لکه‌های مادرزادی را افزایش می‌دهد.
لیزر درمانی
لیزر درمانی راهی متداول برای رفع لکه‌های شرابی و دیگر لکه‌های مادرزادی نزدیک به سطح پوست است. لیزر تنها روش درمان خال لکه شرابی است. لیزر پوست ناحیه درگیر را روشن می‌کند. لیزردرمانی برای از بین بردن خال لکه شرابی غالباً بر روی کودکان و خردسالان بهتر از بزرگسالان جواب می‌دهد، چون این لکه به مرور برجسته می‌شود.
مزایای رفع ماه گرفتگی با لیزر
- درمانی کاملاً بدون درد: درمان لکه‌های مادرزادی با لیزر تقریباً بدون درد است و معمولاً نیازی به بی‌حسی ندارد. بیمار فقط سوزش خفیفی را حس می‌کند و عده‌ای معتقداند که ناراحتی ناشی از لیزر مانند خوردن کش به پوست است. برای بیماران بسیار حساس از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.
- عدم نیاز به بستری شدن: رفع لکه‌های مادرزادی با لیزر، بسته به شدت و گستردگی درمان، معمولاً در مطب یا در سوئیت جراحی پزشک انجام می‌شود. لازم نیست بیمار بستری شود، بنابراین این درمان ساده وقفه‌ای را در یک برنامه فشرده کاری ایجاد نمی‌کند.
- کوتاه بودن دوران بهبود: دوران بهبود پس از لیزر لکه‌های ماه گرفتگی بسیار کوتاه است. در بعضی موارد کبودی یا حساسیتی ایجاد می‌شود که عموماً ظرف یک هفته برطرف می‌شود.
- بهبود ظاهر: درمان لکه‌های ماه گرفتگی اعتماد به نفس و حس رضایت از خویشتن را در بیمار افزایش می‌دهد و این اثر را می‌توان بهترین مزیت لیزر دانست. از یاد نبرید که اعتماد به نفس و ارزش قائل شدن برای خود ارتباط مستقیم با سلامت عمومی دارد.
- عدم محدودیت سنی: درمان لیزر لکه‌های ماه گرفتگی هیچ محدودیت سنی ندارد. به دلیل تغییرات پوستی بهتر است که درمان کودکان زیر 5 سال پس از مشاوره با پزشک انجام شود.
مراحل درمان ماه گرفتگی با لیزر
لیزر از کابل فیبر نوری می‌گذرد. در یک سر کابل دستگاهی شبیه به قلم وجود دارد. متخصص قلم را روی سطح پوست کودک نگه می‌دارد و دکمه قلم را فشار می‌دهد تا پرتو نور به پوست برسد. نور در عمق کمتر از یک میلی متری پوست نفوذ می‌کند. رگ‌های زیر سطح پوست نور را جذب می‌کند و گرم می‌شود. این حرارت به رگ‌ها آسیب می‌زند، در نتیجه کبودی ایجاد می‌شود که ظرف یک تا دو هفته محو می‌شود. پوست حین درمان یا پس از آن خنک می‌شود تا ناراحتی کاهش یابد. هوای سرد حین درمان روی پوست پاشیده می‌شود. سه تا سی جلسه درمان باید در فواصل 8 ـ 6 هفته‌ای انجام شود تا لکه کاملاً از بین برود.
تاثیرگذاری درمان به میزان برجستگی و تیرگی لکه بستگی دارد. بهترین نتیجه غالباً برای لکه‌های کوچک‌تر و روشن‌تر به دست می‌آید.
عوارض جانبی
پس از درمان لکه‌های خورشیدی و ماه گرفتگی با لیزر ممکن است عوارض جانبی زیر بروز یابد:
- کبودی: مشخص‌تر شدن لکه پس از بعضی لیزر درمانی‌ها عادی و علت آن کبودی است، البته این کبودی پس از یک تا دو هفته از بین می‌رود.
- درد: چون لیزر سوزش ایجاد می‌کند، درمان اکثر کودکان تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، اما برخی بیماران می‌توانند درمان را به کمک کرم بی‌حسی موضعی تحمل کنند، همچنین قبل از درمان پد ژل سرد روی موضع گذاشته می‌شود تا ناراحتی بیمار به حداقل برسد.
- افزایش حساسیت به نور خورشید: پوست پس از لیزر به مدت بیش از 6 ماه به شدت نسبت به آفتاب حساس می‌شود.
متخصص روش درمان را با توجه به محل و شدت لکه مادرزادی انتخاب می‌کند.
درمان جایگزین
- کورتیکواستروئید: دارو مستقیماً در لکه (همانژیوم) تزریق می‌شود یا به صورت خوراکی مصرف می‌شود تا رشد لکه متوقف شود یا لکه کوچک شود.
- اینترفرون آلفا 12: اگر کورتیکواستروئید موثر نباشد، این دارو برای کوچک کردن لکه یا جلوگیری از بزرگتر شدن آن تجویز می‌شود.
